Sint-Truiden, 8 oktober 2025. 23 september 2025 is een bijzondere dag die met trots zal aangestipt worden, niet alleen in de annalen van de vliegbasis van Florennes maar ook in die van de Luchtmacht en van Defensie. De SkyGuardian wordt er als topdrone verwelkomt in aanwezigheid van talrijke burgerlijke en militaire autoriteiten. Het toestel zet België op de kaart als gebruiker van een drone met onuitgegeven capaciteiten voor strategische en tactische luchtverkenning en met kinetische inzet als toemaatje.
Eerst even aandacht voor de terminologie
Voor diegenen die zich wensen te verdiepen in het uitdagend traject dat de SkyGuardian gevolgd heeft willen we verwijzen naar de publicatie in dit magazine van juni 2024 waarin de nieuweling uitvoerig aan bod komt (Hangar Flying juni 2024). Enkele aanvullingen en eventuele verduidelijkingen zullen in deze bijdrage aan bod komen met als climax de officiële presentatie van de SkyGuardian te Florennes op 23 september 2025.
Vooraleer verslag uit te brengen over het verloop van de toch wel memorabele namiddag is er een topic die misschien nogmaals even de aandacht mag krijgen namelijk de terminologie. Het begrip drone is in de loop van de voorbije decennia geëvolueerd tot een verzamelnaam van tuigen die op een erg gevarieerde wijze en steeds heftiger interfereren met het krijgsgebeuren en ook met het dagelijkse leven van de modale burger. In de media maar ook in de gespecialiseerde pers kan men zich in toenemende mate van deze vaststelling vergewissen.
Indien we de klok enkele decennia terugdraaien dan treffen we in de Grote Winkler Prins Encyclopedie editie 1968 van Elsevier een richtinggevende definitie aan. ‘De drone is de Amerikaanse benaming voor een op afstand of automatisch bestuurd transportmiddel te land, te water of in de lucht.’ Het feit dat de Amerikaanse terminologie al vele decennia stand houdt, is een teken aan de wand. De populariteit van de benaming drone is zonder twijfel een gevolg van de wereldwijde invloed van het land – ondanks alle concurrentie – waar de militaire toepassingen van de drone een nieuw hoofdstuk inluiden van tactisch en van strategisch denken en van oorlogvoering. Inderdaad, de Verenigde Staten (VS) hebben steeds gepoogd om zich te profileren als het walhalla van de drones waar innovatieve technologie maar ook het aanbod van de publicaties over het gebruik ervan zeer aanzienlijk en gediversifieerd is zonder overdreven geheimdoenerij.
Het Amerikaanse Departement van Defensie (DOD) neemt uiteindelijk het voortouw in handen om de term drone te actualiseren. De term Unmanned Aerial Vehicle (UAV) zal gedurende enkele decennia de enig aanvaarde officiële benaming worden. Vanaf de eeuwwisseling manifesteren zich echter steeds meer wrijvingen in academische publicaties en zelfs tijdens internationale congressen, waarbij gepleit wordt om het begrip drone eindelijk een waardiger benaming te geven.
De Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO) formuleert tijdens de informele ICAO- meeting over UAV’s, die plaatsheeft in Montreal in 2006, een voorstel dat weerklank zal hebben. Het ICAO-voorstel wordt uiteindelijk een beslissing waarbij de referentie-woordenschat wordt aangevuld met de term Remotely Piloted Aircraft (RPA).
Voor de Amerikaanse Luchtmacht (USAF) is het echter glashelder dat vanaf de 21ste eeuw enkel nog de terminologie van RPA mag gebruikt worden. Buiten de USAF blijft men in de VS echter de droneterminologie echter nog ongegeneerd door elkaar halen. Tijdens de zittingen in het Amerikaanse Congres worden gedurende de discussies over drones zowel het begrip drone, UAV als RPA door mekaar gehaspeld. Het is wel de Amerikaanse Landmacht die als groeiende dronegebruiker halsstarrig de term UAV hanteert vaak tot ongenoegen van de USAF. We kunnen tevens vaststellen dat binnen de Belgische Luchtmacht de termen drone noch UAV tot het populair taalgebruik behoren en dat RPA de absolute voorkeur geniet. Toch kunnen we constateren dat de gewenste taaldiscipline het vaak laat afweten tijdens interviews en in de diverse plannen en correspondenties waarin de top van de Belgische Defensie en van de Luchtmacht aan het woord komt.
We hebben er alle begrip voor dat het begrip drone nogal vaak allerlei onheilspellende connotaties oproept, die vooral te maken hebben met de interventies waarbij ‘killer-drones’ worden ingezet. Er doemt ontegensprekelijk een algemene druk op om het begrip drone uit elke woordenschat te bannen. De fabrikanten van niet-militaire drones aarzelen nochtans om een term te verliezen die het publiek kent. We beseffen ook dat een drone traditioneel geassocieerd wordt met een dom voorwerp dat nog vaak gebruikt wordt voor schietoefeningen. Het roept niet echt de slimme, progressieve toepassingen op waarvoor de drones nochtans in aanmerking kunnen komen. Drone is toch de term die ondanks de pejoratieve weerklank onze voorkeur blijft genieten. Het begrip is en blijft voor het grote publiek duidelijk herkenbaar.
Met de oorlog in Oekraïne is de drone meer dan een hype geworden die de krijgsheren van de 21ste eeuw confronteert met nieuwe bedreigingen die hen verplichten om nieuwe tactische concepten uit te dokteren. Dat de zogenaamde kamikazedrone meer en meer gruwelijk dood en vernieling zaait is een vaststelling waarover de media ons regelmatig informeren. Nochtans zorgt de inzet van deze tuigen ook terminologisch voor onvrede. Hiervoor moeten we even de algemeen aanvaarde definitie van een drone citeren die tot nog toe in militaire en academische middens algemeen gangbaar was. De summiere definitie luidt als volgt: Een drone is een onbemand tuig dat op afstand bestuurd kan worden of autonoom kan opereren en dat herbruikbaar terugkeert naar de plaats van zijn vertrek. Het is vooral de mogelijkheid om terug te keren die de drone onderscheidt van bijvoorbeeld een V1 uit de 2de Wereldoorlog dat het eerste kruisvluchtwapen of onbemande straalvliegtuig ter wereld was, in feite de voorloper van de latere kruisraket.
De overgrote meerderheid van de kamikazetuigen in Oekraïne zijn bijgevolg geen drones omdat ze na het afvuren autonoom naar hun doelwit vliegen aan de hand van de vooraf ingestelde coördinaten zonder eventuele koerswijzigingen, om erop neer te storten.
Dat de verbastering van het begrip drone meer en meer ingang vindt kunnen we zelfs vaststellen in de kersverse Strategische Visie 2025 waarvoor Minister van Defensie Theo Francken de politieke goedkeuring kreeg op 18 juli 2025. In ‘Bijlage C (2025): De capacitaire ontwikkeling richting 2035’ treffen we immers een opmerkelijke volzin aan. ‘Aanvalsdrones voor eenmalig gebruik, ook wel bekend als loitering munitions, exploderen bij inslag of op commando zodra het doel is geïdentificeerd.’
Laten we deze terminologische afdwaling van het begrip drone voor wat het is zodat we onze volle aandacht kunnen wijden aan de verwelkoming van de SkyGuardian in de Belgische Luchtmacht.
De voorbereiding, het perfecte plaatje
Dat het gebruik van de SkyGuardian in de best mogelijke omstandigheden moet kunnen starten, blijkt uit een eerste belangrijke stap die gezet wordt op 4 juli 2022. Die dag legde Minister van Defensie Ludivine Dedonder de figuurlijke ‘eerste steen’ van de nieuwe infrastructuur voor de SkyGuardian MQ-9B. Uit de persmededeling van Defensie onthouden we dat het moderne en duurzame complex zal bestaan uit drie grote delen: een administratieve zone, een operationele zone waar de Ground Control Stations (GCS’s) of cockpits en de Flight Sim of vluchtsimulator zich bevinden en een derde zone met een nieuwe onderhoudsloods voor de RPA’s. De eerste levering van de MQ-9B staat gepland voor 2024.
Tijdens het traject dat de aankomst van de MQ-9B voorafgaat, verdient een belangrijke bilaterale overeenkomst onze bijzondere aandacht. Het Verenigd Koninkrijk (VK), dat besliste om de Protector RG1 aan te kopen ter vervanging van hun MQ-9A Reaper op een moment dat zijn opvolger zich nog op de tekentafel bevond, zal voor de Belgische Defensie een belangrijke partner worden. De SkyGuardian wordt immers de soortgenoot van de Protector. Een verregaande samenwerking ligt dus voor de hand die in augustus 2020 vorm krijgt in een Settlement of Intent. Op 5 april 2023 volgt een Memorandum Of Understanding (MOU) dat een nauwe samenwerking zal toelaten in verschillende domeinen zoals certificatie, training, onderhoud en logistieke steun. De MOU wordt de aanzet voor de verruiming tot het MQ-9B International Cooperative Programme (MCIP) dat de Royal Air Force (RAF) weldra in het leven roept. België wordt het eerste internationale MCIP-lid. Tijdens de jaren die volgen zullen nog talrijke nieuwe MQ-9B gebruikers het MCIP vervoegen.
Het reactiveren van het 2de Smaldeel dat voortaan zijn symbolische komeet zal mogen identificeren met de SkyGuardian en de bevestiging van Defensie dat de ontwikkeling van de drone omwille van diverse redenen enige vertraging heeft opgelopen, zijn nog enkele belangrijke aandachtspunten van 2023.
Het jaar nadien kan toch met volledige voldoening teruggeblikt worden op de gestadige afwerking van diverse belangrijke programmapunten die een soepele ingebruikname van de SkyGuardian door het 2de Smaldeel in Florennes zullen toelaten. De eerste zes crews werken hun volledige opleiding af beginnend met de basiscursus in Grand Forks North Dakota gevolgd door de livevliegtraining vanuit El Mirage Californië.
Op 16 oktober 2024 wordt de eerste vluchtsimulator in Florennes geleverd. Minder spraakmakend nieuws is misschien de levering van de twee opplooibare loodsen die onmisbaar zijn tijdens de ontplooiing van de MQ-9B naar het buitenland. De loodsen worden gestockeerd in twaalf containers die door de gespecialiseerde Field Accommodation Unit van Beauvechain zullen beheerd en desgevallend ontplooid worden.
2025 wordt het jaar van de waarheid waarin de inspanning gedurende de voorbije jaren van velen tot de absolute climax zal leiden met de inzet van de SkyGuardian vanop zijn moederbasis.
Het jaar start trouwens onder een positief gesternte. Tijdens de voorbije jaren was het duidelijk dat België de enige dronegebruiker zou worden die zijn MQ-9B’s tijdens operaties zou inzetten zonder bewapening. In de vorige legislatuur werd er over het onderwerp duchtig gedebatteerd. De linkervleugel van de Vivaldi-regering vond het ethisch onverantwoord om een drone kinetisch in te zetten toch wetende dat er steeds een deskundig menselijk oordeel aan elke kinetische inzet zou voorafgaan. In januari 2025 komen de vijf Arizonapartijen van de nieuwe regering vlotjes tot een vergelijk. Ook de Belgische SkyGuardian zal in de toekomst bewapend worden.
Op 20 februari 2025 wordt een belangrijke mijlpaal bereikt. Die dag voert de eerste Belgische MQ-9B zijn maidenvlucht uit vanop de General Atomics Aeronautical Systems, Inc. (GA-ASI) Desert Horizon Flight Operations Facility in El Mirage, Californië. De vlucht was de eerste in een reeks grondtesten en vluchten die succesvol afgerond worden op 17 juli zodat vijf dagen later de beëindiging van de Acceptance Test Procedures kan geofficialiseerd worden. Voor de Luchtmacht blijft de afwerking van de volledige opleiding evenmin onopgemerkt. Op de sociale media kan iedereen de trotse en aanmoedigende berichtgeving aanklikken.
De laatste rechte lijn wordt uiteindelijk een episode van slechts enkele weken. Op 18 augustus 2025 levert een A400M de eerste zorgvuldig verpakte SkyGuardian af in Florennes. Zo verdient ons strategisch transportvliegtuig van de 15de Wing Luchttransport van Melsbroek ook zijn plaats in de annalen die aan deze mijlpaal de nodige aandacht zullen besteden. Weerom wordt deze heuglijke gebeurtenis in de sociale media gepost.
Bij de informatieverspreiding over de aankomst van de SkyGuardian op zijn moederbasis willen we toch enkele kanttekeningen plaatsen. Bij de raadpleging van verschillende bronnen die het transport van de voorloper van de MQ-9B illustreren – de MQ-9A Reaper – stellen we vast dat er meer nodig is dan een transportcontainer met een lengte van twaalf meter om de gedemonteerde drone te vervoeren.
Bovendien rept men in de post op de sociale media geen woord over de kinetische inzetbaarheid van de SkyGuardian in de naaste toekomst. Deze mogelijkheid is wellicht nog steeds gevoelig maar past toch in de informatieverstrekking die zo volledig mogelijk mag zijn.
Tijdens de weken die de officiële onthulling voorafgaan heeft de 2de Tactische Wing van Florennes de handen vol om de belangrijke première voor te bereiden. Er wordt ook nieuwsgierig uitgekeken naar het bijzonder moment wanneer de SkyGuardian zich voor het eerst in het Belgische luchtruim begeeft. Er moeten immers voor het gloriemoment nog enkele functionele testvluchten uitgevoerd worden. De spotters kijken reikhalzend uit om een vlucht op de gevoelige plaat vast te leggen. Ook op het vluchtvolgsysteem Flightradar worden de vliegactiviteiten vanuit en naar Florennes nauwkeurig gevolgd.
Op 10 september verschijnt COMET 01 even op Flightradar die het traject van de eerste vlucht in beeld brengt. De MQ-9B begeeft zich die dag naar het luchtruim boven Marche-en-Famenne om er op een hoogte van 5.000 meter gedurende ongeveer twee uur rond te vliegen in het voor militaire vliegactiviteiten beschikbaar luchtruim. Bij de nadering in Florennes kan een geduldige spotter de drone voor een eerste maal fotograferen. Ook tijdens de dagen nadien verschijnt COMET 01 nog sporadisch op Flightradar zoals de vlucht van 17 september op een hoogte van 2.800 voet in noordwestelijke richting enkele kilometers ten westen van Sint-Truiden.
Er is bijgevolg geen twijfel meer mogelijk. In minder dan een maand is de waardevolle lading van zorgvuldig ingepakte onderdelen getransformeerd in de SkyGuardian die met alle bijhorende communicatiemiddelen klaar is om officieel ingehuldigd worden. De 2de Tactische Wing van Florennes in het algemeen en het personeel van het 2de Smaldeel zijn er klaar voor en kijken met fierheid uit om hun SkyGuardian aan het senior management van Defensie, aan een geselecteerd publiek en aan de media te presenteren.
De verwelkoming, een boeiend schouwspel
Wie zich op 23 september in de vroege namiddag verplaatste op de N97 Dinant-Philippeville
moest ter hoogte van de ingang naar de vliegbasis van Florennes rekening houden met vertraagd verkeer. De meeste voertuigen begaven zich immers richting de hoofdtoegang om er na een vlotte controle te parkeren vlakbij de locatie waar het eerste bijzonder evenement van het najaar zal plaatsvinden.
Het fonkelnieuwe gebouw waarin het 2de Smaldeel sedert enige tijd gehuisvest is maakt best wel indruk. De ruime loods waarin de SkyGuardians kunnen geparkeerd worden biedt nu plaats aan een talrijk nieuwsgierig publiek. Enkele hoofdrolspelers zullen er plaatsnemen achter het spreekgestoelte om enkele accenten te leggen die kenmerkend zijn voor het volledige programma van de SkyGuardian.
De gastheer Col Avi BEM Vincent Maniet opent als korpsoverste van de 2de Tactische Wing de korte uiteenzettingen. De nieuwsgierige aanwezigen zijn wellicht vooral geïnteresseerd om te vernemen wanneer het nieuwe pronkstuk van zijn eenheid zal verschijnen. De MQ-9B is om 10.00 u vertrokken en zal omstreeks 16.00 u paraderen in het luchtruim en om enkele minuten later te parkeren op de toegankelijke parking die aansluit op de loods die als evenementenhal is ingericht.
Alle daaropvolgende sprekers houden zich aan het strikte tijdschema. Ze beklemtonen allen de unieke capaciteiten van de SkyGuardian als platform met zijn grensverleggende sensoren en zijn vliegduur van 40 uur. Het toestel zal in elk luchtruim kunnen evolueren, zelfs voor een veelzijdige verbluffende strategische verkenningsopdracht inclusief op termijn het gebruik van bewapening.
Minister van Defensie Theo Francken licht enkele punten toe uit zijn recent Strategisch Plan waarbij hij herhaalt dat de dronevloot zes toestellen omvat waarvan de huidige vier vanaf 2027 zullen aangevuld worden met een derde gemoderniseerd systeem van twee MQ-9B’s.
De Chef van Defensie, Gen Vl Fred Vansina, noch de Chef van de Luchtmacht, Gen Maj Vl Geert Dedecker brengen bijzonder nieuws. Als laatste spreker komt de CEO van GA-ASI aan de beurt, Mr. Linden Blue, die met terechte trots meedeelt dat zijn drones vanaf de eerste militaire inzet meer dan 30 jaar geleden recent de door niemand geëvenaarde kaap van in totaal negen miljoen vlieguren hebben overschreden. Er mag ook herinnerd worden aan het industrieel partnerschap van GA-ASI met België dat voor de komende tien jaar een investering zal betekenen van $3.000.000 in veelbelovende onderzoeks- en ontwikkelings-projecten. Tijdens zijn exposé gaat de aandacht van de aanwezigen wellicht naar de positieve waardering van de samenwerking met Defensie tijdens de verwezenlijking van het ganse project. In de voorstelling van zijn bedrijf krijgt ook het verleden, het heden en de toekomst de nodige aandacht. De begeleidende illustratieve video bevat wel enkele accenten. De mogelijkheden van de experimentele Mojave, die met een boordkanon de grondtroepen kan ondersteunen, en zijn demonstratieve landing op een vliegdekschip triggeren wellicht geen Belgische operationele behoefte. De korte videoclip die de start van de recente testvluchten illustreert van de YFQ-42A brengt misschien wel een discrete boodschap. Het toestel maakt deel uit van het CCA-project (Collaborative Combat Aircraft ook wel Loyal Wingman of Manned Unmanned Teaming genoemd) waarbij drones in de naaste toekomst zullen deel uitmaken van het nieuw operationeel concept van de USAF. Zo zal een gevechtsvliegtuig of een bommenwerper vergezeld kunnen worden van enkele consumeerbare gevechtsdrones die het werk van het moedervliegtuig zouden moeten vergemakkelijken.
In de Strategische Visie 2025 van Defensie krijgt het concept ook al de nodige aandacht en wordt er een belangrijke investering voorzien zoals het volgende citaat bevestigt. “Last but not least zal de vloot gevechtsvliegtuigen worden versterkt met onbemande systemen (Manned Unmanned Teaming – MUM-T). Continuous capability development (incl. Manned Unmanned Teaming MUM-T). 2027 is het eerste jaar van vastlegging voor 419.589.040 €.”
De aanwezigen hebben natuurlijk de informatie van de sprekers aandachtig geregistreerd. De ware apotheose van de namiddag situeert zich echter in open lucht. Met een matige spoed neemt het nieuwsgierige publiek dan ook plaats achter de dranghekkens zodat de visuele waarneming van wat komen gaat vanuit een ideale positie kan gebeuren. De hobbyfotografen en professionele cameramannen hebben hun toestellen in aanslag om de aangekondigde nieuweling op hun beeldschermen vast te leggen. Het geduld van de in westelijke richting speurende ogen wordt niet lang op de proef gesteld. Op het aangekondigde uur groeit de stip van de SkyGuardian boven de horizon tot een elegant luchtvaarttuig dat op een hoogte van enkele honderden meters onder een zacht gezoem boven de geïmponeerde hoofden in een sierlijke bocht zuidwaarts verdwijnt.
Het moment de gloire zal enkele minuten later volgen wanneer de SkyGuardian een perfecte landing uitvoert. Onder een matige zijwind stopt het toestel als de beëindiging van de automatische landingsprocedure na enkele honderden meters in het midden van de hoofdlandingsbaan alsof er geen vuiltje aan de lucht is geweest. Na enkele ogenblikken vervolgt het toestel zijn weg, nu onder de manuele controle van de remote pilot vanuit zijn cockpit. De MQ-9B beweegt zich tegen een slakkengangetje voort richting het enthousiaste ontvangstcomité. De verplaatsingssnelheid van de driewieler wordt om evidente redenen technologisch beperkt, geen overbodige luxe trouwens voor een toestel met een spanwijdte van 24 meter dat liefst niet in aanraking wil komen met hindernissen richting parking.
Traditioneel zorgt de brandweer voor de ceremoniële doop van de SkyGuardian die op een vijftigtal meter van het publiek tot stilstand komt. Na de voorziene korte inspectie die volgt op het stilleggen van de motor kan het senior management van Defensie van nabij kennismaken met hun nieuwkomer. Dan gaan de dranghekkens open en kunnen ook alle aanwezigen zich van nabij vergewissen van het neusje van de zalm waarover Defensie voortaan beschikt. Het hoeft geen betoog dat er heel wat geposeerd wordt voor de SkyGuardian die ook onder diverse invalshoeken op de gevoelige plaat vastgelegd wordt. De interviews door journalisten van de geschreven pers, van radio en televisie volgen elkaar op in snel tempo.
Zichtbaar voldaan begeven de aanwezigen zich na enige tijd terug naar de evenementenhal waarin ondertussen alles in gereedheid is gebracht voor de receptie en de walking dinner. In dergelijke gemoedelijke sfeer kunnen steeds interessante nieuwsjes gesprokkeld worden. Zo verneem ik dat er voor het ogenblik geen zes maar wel zeven crews beschikbaar zijn om de SkyGuardian gedurende een veertigtal uur aan het werk te houden. Twee van de remote pilots blijven ook gekwalificeerd op F-16 en zullen er tot in 2028 in het 350ste Smaldeel hun vliegprestaties verrichten wanneer de F-16 in Florennes definitief uit gebruik zal worden genomen. Tijdens mijn nieuwsgierige observatie in open lucht naar de satellietantennes, die de verplaatsingen van de MQ-9B in het luchtruim onder hun hoede nemen, bleef mijn visuele speurtocht vruchteloos. Wel vernam ik tijdens een informeel gesprek dat deze antennes zich bevinden te Marche-en-Famenne van waaruit de afstand van ongeveer 50 km tot Florennes overbrugd wordt door een glasvezelkabel zodat de storingsvrije inzet van de SkyGuardian mogelijk blijft.
De verwelkoming van de SkyGuardian was al bij al een gebeurtenis die bij alle aanwezigen indruk maakte. De organisatie verliep werkelijk op wieltjes en de 2de Tactische Wing verdient dan ook alle lof.
Deze vaststelling valt ook te noteren in de media die uitvoerig en positief verslag uit brachten. Tijdens de dagen die volgen vertoeft de MQ-9B regelmatig in het luchtruim en laat zich doorheen België volgen op het vluchtvolgsysteem zoals Flightradar. De aanwezigheid in het Limburgse luchtruim op 2 oktober blijft evenmin onopgemerkt. De première van een overvlucht op lage hoogte van de 10de Tactische Wing van Kleine Brogel wordt door een spotter op de gevoelige plaat vastgelegd. Zelfs de krant Het Belang van Limburg vermeldt de aanwezigheid in het Limburgse luchtruim in woord en beeld.
De uitrol van het operationele gebruik van de MQ-9B en enkele overwegingen naar aanleiding van de inhoud van de diverse uiteenzettingen, die de verwelkoming voorafgingen, verdienen ook enige summiere aandacht.
Wat commentaar in de marge
De vaststelling dat Minister van Defensie Theo Francken tijdens zijn uiteenzetting als enige sprak over zes SkyGuardians, waarbij hij zoals ook andere sprekers alludeert naar hun toekomstige mogelijke maritieme rol, is in zekere zin verwonderlijk. Er wordt niet alleen aandacht gevraagd voor de noodzaak van de versterking van het maritiem toezicht in de Belgische territoriale zone. Tevens zal er met de nieuwe speler enige coördinatie moeten uitgedokterd worden tussen de verschillende instanties die zowel vliegtuigen als diverse types van drones inzetten om het Maritiem Informatie Kruispunt te Zeebrugge de best mogelijke informatie aan te bieden.
Verwonderlijk is ook de vaststelling dat geen enkele spreker het lot van de sedert jaren geplande Eurodrone 2025 aankaartte. Destijds gingen er immers stemmen op om de aankoop van de SkyGuardian als een interim oplossing te beschouwen. De overtuiging dat men met het Eurodrone-project een Europese strategische autonomie zal verwerven heeft echter een flinke deuk gekregen. Dat Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje voortaan enkel nog spreken van de Eurodrone is een teken aan de wand. Industriële participatie blijft zoals bij de vorige mislukte Europese droneprojecten een heikel punt. Dat Frankrijk poogt om uit het programma te stappen van een drone, die nog steeds niet heeft gevlogen, is wel verontrustend. De aankoop van goedkopere en sneller beschikbare alternatieven, die dus technologisch nog niet gedemodeerd zijn zoals de Franse Aarok, zou althans voor Frankrijk wel een de oplossing kunnen worden.
Terloops kunnen we ook nog even aanstippen dat de SkyGuardian MQ-9B enkel door het VK en door België in gebruik is en ook door Polen en door Denemarken is aangeschaft. De Reaper MQ-9A, die technologisch een trapje lager staat dan zijn opvolger, is weliswaar in gebruik door Nederland, Frankrijk, Italië, Spanje, Polen en het VK waar de drone met de komst van de Protector uit gebruik zal genomen worden.
De verschillende sprekers schetsten een overzichtelijk beeld hoe met de introductie van de SkyGuardian de Belgische Defensie mag spreken van een belangrijke operationele opwaardering. Dat de samenwerking met het VK als Europese dronepionier in het algemeen en als eerste gebruiker van de Protector/SkyGuardian in het bijzonder uitermate belangrijk is, verdiende toch wel een korte toelichting. De bilaterale regelingen zullen immers met de Britse ervaring de initiële certificering van de Belgische toestellen vergemakkelijken en bijdragen tot de vorming van het operationeel en technisch personeel. Dit partnerschap biedt ook een belangrijk gemeenschappelijk instrument voor de aankoop van systemen en uitrusting. De lessen uit het verloop van het Britse traject vanaf de eerste vlucht van de Protector in Waddington op 17 november 2023 tot de afkondiging van entering operational service op 16 juni 2025 zullen ongetwijfeld bijdragen tot de verwezenlijking van de operationele ingebruikname van de Belgische soortgenoot.
Tijdens het introductietraject van de Protector werd op 25 april 2025 een belangrijke mijlpaal bereikt. Die dag verleent de Militaire Luchtvaart Autoriteit van het VK het Military Type Certificate (MTC) die de Protector RG1 toelaat om zonder geografische beperkingen ingezet te worden in het Britse luchtruim. We mogen verwachten dat een vergelijkbare afkondiging voor het gebruik van de SkyGuardian in het Belgische luchtruim niet te lang op zich laat wachten. Opmerkelijk is ongetwijfeld de vaststelling dat het MTC vliegoperaties toelaat in het burgerlijk luchtruim wat betreft de vereisten voor luchtwaardigheid en veiligheid maar dat dit niet impliceert dat de volledige Due Regard Radar (DRR) geïnstalleerd is. In de officiële lijst van de geïnstalleerde uitrusting in de GA-ASI/Protector van midden 2025 staat de DRR niet vermeld. Wel zijn alle voorzieningen aanwezig om de DRR te installeren. Alhoewel de MQ-9B de nodige uitrusting bezit die in het VK de toekenning van het MTC toelaat is de drone nog niet voorzien van de unieke DRR-toptechnologie die de uitwijking van een hindernis in vlucht in alle omstandigheden toelaat. We gaan ervan uit dat de Belgische versie zich in een identieke situatie bevindt.
Uit de reeks van pertinente vragen, die tijdens de interviews van het senior management van Defensie aan bod komen, komen enkele belangrijke topics aan bod die met een vleugje duiding kunnen aangevuld worden.
Dat de SkyGuardian bij voorkeur enkel ingezet kan worden in een luchtruim waar men over het absolute luchtoverwicht beschikt is de evidentie zelf. De drone beschikt immers niet over een degelijke zelfbescherming. Men kan GA-ASI niet verwijten dat het bedrijf passief toeziet op deze lacune. Sedert vele jaren werden succesvolle testprogramma’s gestart waarin met eigen investeringen de mogelijkheden tot zelfverdediging werden aangeboden.
Het neerstorten van een Amerikaanse Reaper in de Zwarte Zee op 14 maart 2023 na de wellicht intentionele botsing met een Russische Su-27 Flanker gevechtsvliegtuig maakt binnen de USAF weinig indruk. Wanneer in april 2025 de media rapporteren dat de Houthi rebellen in Yemen recent zeven Reapers neergehaald hebben blijft de USAF, die de berichtgeving niet ontkent, nog steeds onverschillig. De trofeeën van de Houthi’s worden ijverig aangeboden op de sociale media. Een les voor de USAF is wellicht dat de luchtafweer van Iraanse oorsprong steeds doeltreffender wordt.
De toekomstige bewapening van onze SkyGuardian is een andere populaire topic die door de interviewers op Minister Theo Francken en op andere topvertegenwoordigers van de Luchtmacht wordt afgevuurd. De teneur van de verschillende antwoorden schijnt niemand te verontrusten. Er zal steeds een menselijke tussenkomst nodig zijn om welk wapen dan ook af te vuren op een doelwit waarvan de eventuele nevenschade vooraf zorgvuldig zal geëvalueerd worden. Er wordt ook nogmaals verduidelijkt dat het afvuren van een wapen door een drone, die real time ziet hoe de eigen troepen in het nauw gedreven worden, de evidente oplossing is die door de meeste landen aanvaard wordt.
De beschikbaarheid van onze eigen bewapende SkyGuardians zal trouwens nog enkele jaren op zich laten wachten. Toch is het nu al quasi zeker dat zal beroep gedaan worden op de Britten die hun lucht/grond raket Brimstone en GBU-12 Paveway bom van 500 pond zullen in gebruik nemen. Ook zal geput worden uit de inventaris van bewapening waarover de F-35 zal beschikken in de toekomst.
Over de configuratie van zowel de Protector als de SkyGuardian rijzen er soms vragen op. We stellen vast dat beide toestellen uiterlijk dezelfde vorm vertonen die inderdaad afwijkt van het beeldmateriaal dat soms verspreid wordt. Heel vaak hebben we hier te maken met experimentele exemplaren die met een burgerregistratie in de VS testvluchten uitvoeren. Diverse uitstulpingen in de neus verbergen potentiële nieuwigheden die misschien in serie geproduceerd worden. De uitstulping achter de cockpit van zowel de Protector als de SkyGuardian zou wel eens deel kunnen uitmaken van de toekomstige DRR-installatie.
De antenne die meestal ook onder de neus achter de bolvormige sensor geïnstalleerd is ontbreekt bij de MQ-9B waarover het VK en België beschikken. Men gaat er van uit dat de plaatsing van deze antenne noodzakelijk is voor de datatransmissie of voor testtelemetrie die een optimale gezichtslijn vereisen.
Slotopmerking
We zijn er van overtuigd dat de SkyGuardian nog steeds de beste is in zijn soort die door zijn unieke capaciteiten bewondering zal opwekken voor militaire maar ook voor humanitaire opdrachten en dit zowel in binnen- als in buitenland. Onze Defensie kan zijn blazoen oppoetsen mede door de inzet van het 2de Smaldeel van de 2de Tactische Wing van Florennes.
Wanneer ik tijdens de voorstelling van de SkyGuardian vanop de parking noordwaarts tuurde kwamen af en toe herinneringen naar boven van meer dan een halve eeuw geleden. Wanneer ik op 3 januari 1973 de laatste maal opsteeg als jong gevechtspiloot van het 2de Smaldeel aan boord van mijn Mirage BA 17 voor een vlucht van 35 minuten had ik nooit kunnen vermoeden dat zovele jaren later een onbemand toestel zou gebruik maken van dezelfde start- en landingsbaan voor een vlucht die meer dan 40 uur in beslag zou kunnen nemen.
De SkyGuardian is in het 2de Smaldeel in goede handen. Hun komeet zal meer schitteren dan ooit tevoren.
